İki Defa Gömülen Vezir-i Azam
Hekimoğlu Ali Paşa, Osmanlı coğrafyasının tamamına yakınını dolaştı/gördü. Yöneticilik yapmadığı bölge - nerede ise! - kalmadı. İmparatorluğun en yüksek makamına ‘sadrazamlığa/vezir-i azamlığa’ - tam 3 defa! - kadar yükseldi. Devleti kontrol eder duruma geldi. Daima halkın yanında durdu, sorunları çözmeye çalıştı. ‘Maaşından başkaca gelire sahip olmadı. Rüşvete, irtikâba, hediyeye bulaşmadı/tenezzül etmedi!’ Şahsi birikimini cami, külliye, çeşme, kütüphane gibi hayır işlerinde harcadı. ‘Ailesine de temiz ismini miras bıraktı!’
Hekimoğlu Ali Paşa (1689 - 1758); Sultan Birinci Mahmut döneminde 2, Üçüncü Osman’ın hükümdarlığında 1 defa Sadaret makamına getirildi. ‘Osmanlı Tarihi’nde 2 defa gömülen tek sadrazamdı!’ ‘Mahmut Han-ı Evvel’ tarafından sürekli korundu. 3. Osman’ın kadrine uğradı. Kellesini kaybetmekten son anda kurtulabildi.
Gerek Avrupa - Batı! - , gerekse Osmanlı kaynaklarına göre Ali Paşa; diplomasinin inceliklerini iyi bilen, son derece nazik, hakka ve adalete uyan, sözüne güvenilendi. Hayırseverliğiyle temayüz etti. Devletin âli menfaatlerini her şeyin üzerinde tutardı. Halka zulmedenlere şiddet kullanmaktan çekinmezdi. Harp taktiklerini bilir, ustalıkla uygulardı. Usta satranç oyuncusuydu. Sultan Birinci Mahmut ile çok iyi anlaşırdı; daima takdir edil(ir)di. Padişah tarafından sürekli korun(ur)du ve himaye edil(ir)di. Ama Sultan Üçüncü Osman’la yıldızı hiç barışma(z)dı. Aklına yatmayan, memleketin yararlarına ters düşen isteklerini onaylamadığından, son sadaretinde hayatının en sıkıntılı/en kâbuslu dönemini yaşadı. Hatta Hükümdar’ın gazabından son anda, Valide Sultan’ın şefaatiyle kurtulabildi.
- Hekimoğlu Ali Paşa’nın Babası - Resmi Tarihçilere Göre! - Venedik - İtalyan! - Asıllıydı… -
Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’nın çok önemli, fakat gözden kaç(ırıl)mış bir özelliği de: Koca Râgıp Paşa gibi, çoğu vezirlik makamına kadar yükselmiş, ileri görüşlü/devleti iyi tanıyan ve yöneten adamların yetişmesindeki yardım(lar)ıydı. Hakkında idam hükmü veren Sultan 3. Osman bile, Ali Paşa’nın tecrübesine, görgüsüne ve terbiyesine hayranlığını ifade etmekten geri kalmadı. Son anda hayatını bağışlama sağduyusunu göster(ebil)di.
Ünlü tarihçi Hammer’e göre Hekimoğlu Ali Paşa’nın babası Nuh Efendi, Venedik vatandaşıydı. Padova Üniversitesi’nde tıp eğitimi gördü. Orada tanıdığı, kalbini verdiği Türk kızıyla hayatını birleştirebilmek için İslâm dinini kabul etti. Sonra İstanbul’a geldi. Osmanlı Sarayı’nda hekimliğe başladı. Yıllarca hekimbaşılık yaptı. Başarısından, mesleğindeki yetkinliğinden ötürü ‘Rumeli Kazaskerliği’ne kadar yüksel(ebil)di.
Bazı yerli kaynaklara göreyse durum biraz daha farklıydı: Hekimbaşı Nuh Efendi; Girit asıllı Venedik vatandaşıydı. İslâm dinini seçtikten sonra Safiye Hanım ile hayatını birleştirdi. Evlilikten 8 çocuk sahibi oldu. ‘Hekimoğlu Ali Paşa’ sanıyla tarihe geçen oğlu, 4 Haziran 1689’da doğdu. Ailenin ikinci evladıydı. Nuh Efendi; 22 Ekim 1707’de vefat ettiğinde, Rumeli Kazaskerliği’ni de uhdesinde taşıyordu. Topkapı Sarayı’nda ‘Hekimbaşı’ydı. Baba mesleğinden ötürü - oğlu! - Ali Paşa, ‘Hekimoğlu’ unvanıyla anılacaktı.
Bazı Osmanlı tarihçilerinin ‘söylenti’ diye aktardıkları dikkat çekici bilgi de mevcuttu. Rivayete göre, Hekimoğlu Ali Paşa bir 'Porfirogenetos' - ‘sarayda doğmamış şehzade!’ - idi. - ‘Tabir, Bizans Hükümdarı VII. Konstantinos Porfirogennetos’un adından alınmaydı! - Babası: 2. Mustafa’ydı. Annesi de, gözden düşmüş ve saraydan çıkarılmış cariyeydi. Haremle ilişkisi kesildikten sonra hamileliği öğrenilmişti. Nuh Efendi adlı saray hekimiyle nikâhlan(dırıl)dı. Doğan çocuğuna sahip çıkıldı. Yüksek seviyede eğitim aldırıldı. Devlet bürokrasisinde yükselişi desteklendi. Sadrazamlık makamına kadar ulaştı. ‘Rivayete göre Sultan Birinci Mahmut, Hekimoğlu Ali Paşa’nın öz ağabeyi olduğunu bilirdi! Daima saygılı davranırdı ve zarar görmemesini sağlamaya çalışırdı.’
- İlk Yüksek Görevi Adana’da ‘Türkmen Ağalığı’ydı… -
Ali Bey, Sultan Ahmed-i Sâlis’in hükümdarlığında devlet bürokrasinde girdi. İlk görevi ‘Hassa Silahşorluğu’ydu. Zekâsı, nezaketi, cesareti, girişkenliği ve terbiyesiyle öne çıktı. Padişah 3. Ahmet, Ali Paşa’yı sevdi; tanıyınca meziyetlerini daha yakından fark etti. Koruyup kolladı; önünün açılmasını sağladı. Hatta kızla evlendirmeyi bile düşündü. Fakat başka bir güvey, Damat (Şehit) Ali Paşa’nın engellemesiyle karşılaştı.
Hekimoğlu Ali Paşa; Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın sadaretinde ‘Türkmen Ağalığı’na getirildi. 1722’de, Adana Valisi (Beylerbeyi) oldu. Bölgedeki Türkmen aşiretlerini itaat altına aldı. ‘Devlete başkaldıran zorbalara baş eğdirip cezalandırdı!’ Acımasızdı, çok sayıda idam kararı vermekten de geri durmadı. Kısa sürede sertliği ve disiplini ile şöhrete kavuştu. 1724’de, Halep Valiliği’ne atandı. Emrindeki birliklerle Şah Tahmasb’a karşı Kuzıcan Savaşı’nı kazandı. Tebriz’in geri alınmasında olağanüstü yararlılıklar gösterdi. Muvaffakiyetinden ötürü, 11 Ekim 1725’de, vezirlik payesiyle taltif edilip Anadolu Beylerbeyliği’ne getirildi.
Hekimoğlu Ali Paşa’nın başarıları İstanbul’da da yakından takip edildi ve yükselmesi sağlandı. Dârüssaâde Ağası Hacı Bekir Ağa’nın aşırı girişimi ve kulisiyle en büyük ödüle ulaştı: Sadrazamlığa getirildi. 12 Mart 1732’de, Topal Osman Paşa’nın azlinden sonra yeni görevine başladı. Sadareti 1,5 yıl kadar sürecekti. Döneminde Humbaracı Ocağı’nın kurulmasını sağladı. Dış politikaya özel önem verdi. Avusturya ve Rusya’ya karşı diploması trafiğini yoğunlaştırdı. Fransa’yla ilişkilerin geliş(tiril)mesi politikasını benimsedi. Ama aleyhindeki kulisleri engelleyemedi. 1733’de vazifesinden alındı; Midilli adasına sürüldü. Devletine küsmedi; umudunu hep canlı tuttu.
- Hekimoğlu Ali Bey, Sıkıntı Olan Her Coğrafyada Görevlendirildi… -
Birinci Mahmut; Hekimoğlu Ali Paşa’yı unutmadı. 1734’de Bosna Valiliği’ne getirdi. Ali Paşa; 4 Ağustos 1737’de Banyaluka Kalesi önünde, Avusturyalı Mareşal Hildburghausen’i yenip parlak zafere imza attı. ‘Paşa; zor günlerin adamıydı!’ Gittiği/görev yaptığı yer(ler)de devlet otoritesini sağladı. Halkı yanına aldı/çekti.
Hekimoğlu Ali Paşa’nın hayatı sürekli tayinlerle, yer değiştirmelerle geçti. Bosna Valiliği’ndeki yüksek yetkinliği/başarısı, Mısır’ın yolunu açtı. Bazı Kölemen beyleri devlete başkaldırmıştı. Asayişi sağlamalı, devletin nüfusunu yeniden tesis etmeliydi. İstenilen sükûneti temin ettikten sonra yeniden Anadolu Beylerbeyliği’ne döndürüldü.
21 Nisan 1742’de, Hacı Ahmet Paşa görevden alınınca, Hekimoğlu Ali Paşa 2. defa Sadrazamlığa getirildi. 1744’de azlolundu. Yine Midilli adasına sürüldü. ‘Başarılarıyla dost kadar düşman da kazanmıştı!’ Tarihçilerin ‘şahsî hasmı’ diye yorumladığı, Sadrazam Tiryaki Mehmet Paşa tarafından en az 3 veya 4 defa idam edilmesi önerildi. Ancak Padişah Birinci Mahmut tarafından kollandı.
1746’da, ‘zor günlerin adamı’ bir kere daha hatırlandı: Halep Valiliği’ne ve ardından da Anadolu Beylerbeyliği’ne getirildi. Görevi; baş kaldıran eşkıyanın tenkiliydi. Ardından nerede karışıklık çıktıysa, oraya yollandı. 3. kez Bosna Valisi yapıldı.
- 3. Osman İle Anlaşamadı; İdama Mahkûm Edildi… -
Hekimoğlu Ali Paşa’nın hayatı yollarda, seferlerde geçti. Bir yere yerleşemedi. 3. Osman’ın cülusundan sonra, - 11 Şubat 1755’de! - tekrar Anadolu Beylerbeyliği’ne, hemen ardından da 3. defa Sadrazamlığa atandı.
Hekimoğlu Ali Paşa; Birinci Mahmut döneminde devleti yönetirken rahattı. Padişahın desteğini daima arkasında bulurdu. İstediği kararları alır ve uygulardı. Ama yeni hükümdar 3. Osman, son derece sinirli ve müdahaleciydi. ‘Telkin altına alınabiliyordu!’ Memnun kalmadığı zaman Sadrazam’ı huzuruna çağırır ve tehdit ederdi. Hekimoğlu Ali Paşa da altta kalmazdı. Muhalif olduğu konularda fikrini açık seçik belirtirdi. Mesela 3. Osman; amcasının oğlu, Şehzade Mehmet’in öldürülmesini istedi. Hekimoğlu Ali Paşa; karara karşı çıktı. Hatta sinirlerine hâkim olamadı. İleri geri konuştu. Padişahın huzurunda da aynı/benzer sözleri tekrarladı. 3. Osman; divanda, bütün vezirlerin huzurunda Sadrazam Hekimoğlu Ali Paşa’yı küçümsedi; görevinden azletti. - Paşa’nın 3. sadareti/sadrazamlığı ancak 3 ay sürebildi! -
Hükümdar, gazabını bir adım daha öte götürdü: Mayıs 1755’de, ‘sabık Sadrazam’ın Kız Kulesi’nde katlini emir buyurdu!’ Paşa; cellâtların kontrolünde Topkapı Sarayı’nın 4. Kapısı (Ceza Kapısı!)’na götürüldü. - Girişin arkasındaki hücrede, ölüm cezasına çarptırılan(lar) abdest alır ve 2 rekât namaz kılardı! - Hekimoğlu Ali Paşa; abdestini aldı, namazını eda etti. Üzerine ölüm cezasına çarptırıldığını gösterir ‘siyah kaftan’ giydirildi. Bir kayığa bindirilip Kız Kulesi’ne çıkarılacaktı. Kayık; Topkapı Sarayı’nın önünden geçerken Sultan 3. Osman, eski Sadrazam’ını izledi. Hemen yanında annesi Şehsuvar Valide Sultan duruyordu. Hekimoğlu Ali Paşa, hem padişahı, hem de validesini hürmetle selamladı. İdam mahkûmunun son anında bile saygısını yitirmemesi, Sultan 3. Osman’ın dikkatinden kaçmadı. Valide Hanım Sultan’ın da tavassutu/ricasıyla ‘idam mahkûmu vezir-i azam’ bağışlandı. Kıbrıs’a sürgüne gönderildi.
- Fukarayı Kolladı, Kazancının Çoğunu Sadaka Olarak Dağıttı… -
Hekimoğlu Ali Paşa yaşlanmıştı; vücudunun çabuk yorulduğunu, sık sık hastalandığını görüyordu. İnişli çıkışlı/yoğun stresli hayatında hiçbir yerde uzun süreli kalamamıştı. Ama her zaman prensipleri doğrultusunda yaşamıştı. Doğru bildiklerini savunmuş; devletin âli menfaatlerini gözetmişti. Halkı yanına almış, fakir fukaranın babası olmuştu. Kıbrıs’ta da yoksullara yardımını esirgemedi. Kendi kesesinden 100 bin kuruştan fazla sadaka dağıttı/dağıttırdı.
Tecrübesi, yaptığı hayırlı işler yine hatırlandı. Bir tür aff-ı şahaneye mazhar kılındı. Rodos’ta ikamete memur edildi. 1757 yılı uğurlu geldi: 5. defa Anadolu Valisi (Beylerbeyi) oldu. Kütahya’ya yerleşti. Yetişmesinde büyük emeği olan Koca Ragıp Paşa sadrazamlığa getirilince, rahatça/serbestçe hareket edebilme fırsatı yakaladı. İzmir’e gidip görevini sürdürmeyi dene(diy)se de Kütahya’ya geri dön(dürül)dü.
14 Ağustos 1758’de vefat etti. Ölümüyle ilgili iki rivayet/iddia vardı. İlki; mesane yahut prostatla ilgili hastalıktan vefatıydı. İkincisiyse; Dilâverzâde Abdullah Paşa’nın adamları tarafından zehirlendiğiydi. Hekimoğlu Ali Paşa; Kütahya’da toprağa verildi. Ailesinin ricası üzerine İstanbul’daki türbesine defnedilmesine izin çıktı. 26 gün sonra mezarı açıldı. Naaşı taşındı. Kendi parasıyla yaptırdığı caminin bahçesindeki türbesine gece yarısı defnedil(ebil)di. ‘Halk tarafından çok sevildiğinden, cenaze merasiminin gösteriye dönmesinden korkuldu!’
- Ailesine Bıraktığı En Büyük Miras: ‘Tertemiz İsmi’ydi… -
Hekimoğlu Ali Paşa; İstanbul’a çokça eser bırakan/hediye eden devlet adamlarındandı. Davutpaşa (Kocamustafapaşa) Mahallesi’nde adını taşıyan cami, sebil, çeşme, kütüphane ve tekkeden oluşan külliyeyi yaptırdı. Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerinden Kabataş’daki muhteşem çeşmenin banisiydi. Üsküdar’da bulunan Bandırmalızâde Tekkesi de armağanları arasındaydı. Çemberlitaş’ta Atik Ali Paşa Camisi’nin avlu duvarına yaslanan görkemli çeşme de tarafından inşa ettirildi.
Hekimoğlu Ali Paşa; devletin en üst kademelerinde görev yapmasına karşın zenginleşmedi. Maaşıyla geçimini sağladı; tasarruf etti. İstanbul’a cami, çeşme, kütüphane, tekke gibi toplumun yararlanabileceği gayrimenkuller yaptırdı. Dağıttığı sadaka(lar), yoksul halk tarafından memnuniyetle karşılandı, ünlenmesine sebep oldu. Saray, konak, köşk, yalı edinmedi. ‘Dünya malının ait olduğu mekânda kaldığının şuurundaydı!’
Ailesine, ‘temiz/lekesiz, devlet hizmetine adanmış’ ismini bıraktı!
709 kez okundu
Ali Hikmet İnce
- Hekimoğlu Ali Paşa
- Hekimbaşı Nuh Efendi
- Safiye Hanım
- 2. Mustafa
- Sultan Ahmed-i Sâlis
- Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
- Şah Tahmasb
- Dârüssaâde Ağası Hacı Bekir Ağa
- Mareşal Hildburghausen
- Hacı Ahmet Paşa
- Birinci Mahmut
- Mahmut Han-ı Evvel
- Şehsuv
Benzer Yazılar
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
Osmanlı'nın İlk ‘Hadım’ Sadrazamları
Osmanlı’nın Balkan’dan devşirdiği, hadım ettirip, Enderun’da eğitime aldığı sonra da devlet görevi verdiği kişiye ‘Akağa’ denirdi. Aralarından beylerbeyi, vezir, ordu komutanı ve hatta sadrazam(lar) çıktı. İlk ‘buruk vezîr-i âzam’ da, ‘Hadım Ali Paşa’ydı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
‘Zânî!’ Maymunları İdam Ettiren Molla
Molla Abdülkerim Efendi, Sultan Murâd-ı Sâlis’in şehzadelik döneminde hocası, sonradan da saray imamı ve en güvendiği ‘akıldane’siydi. Padişah’a her dediğini yaptır(ır)dı. Rumeli Kazaskeri iken ününün/cesaretinin doruklarına tırmandı.
‘Cami Yaptıran’ Reis-i Cumhur
İsmet İnönü, siyaset yaptığı yarım asırlık müddette, ‘Din Düşmanı’, ‘Cami Satıcısı’, ‘Alnı Seccadeye Varmayan’ gibi çok ağır ithamlara/suçlamalara maruz kaldı. İddia sahipleri kutsal dinimizden yarar/çıkar sağlayan, kendilerini keramet sahibi sanan/gören, daha da önemlisi Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran kadro/ideolojiye karşıt/düşman kişi(ler) ve çevrelerdi.
‘Çalan’ Ama ‘Çalışan’ Sadrazam / 1
Kanuni Sultan Süleyman’ın sevgili damadı, en güvendiği veziri/sadrazamı Rüstem Paşa, Osmanlı Tarihi’nde derin izler bıraktı. Hanedan içindeki iktidar oyunlarında rol aldı. Kayınvalidesi Hürrem Sultan’dan yana tavır koydu. Şehzade Mustafa yerine, karısının erkek kardeşlerinden birinin tahta çık(arıl)ması planlarını destekledi.
‘Çalan’ Ama ‘Çalışan’ Sadrazam / 2
Kanuni Sultan Süleyman’ın biricik, dünya güzeli kızı Mihrimah Sultan’ın kocası, Damat Rüstem Paşa, maliyeden iyi anlardı. Devlet hazinesi ağzına kadar doldu. Sadaretinde, Osmanlı’da rüşvet yaygınlaştı. Fukara halkın özellikle de köylünün üzerine kaldırılamayacağı vergiler bindirildi. Toprak verimsiz, ürün yetersizdi. Çiftçiler, azalan kazançları karşısında ekip biçmekten vazgeçmeye başladı.
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
Rüşvet Kapısı Valide Sultan
Osmanlı hükümdarı 3. Mehmet’in annesi Safiye Sultan, Venedik Senatosu kararı ile ‘resmi kanallardan rüşvet/‘hediye’ alan hanedan mensubuydu. Devlet çarkını ‘sungu’ya bağladı ve kasasını doldurdu. Tarihçiler, Valide Sultan’ın sırtını Venedik Cumhuriyeti’ne dayadığını dahi iddia edecekti!
‘Cami Yaptıran’ Reis-i Cumhur
İsmet İnönü, siyaset yaptığı yarım asırlık müddette, ‘Din Düşmanı’, ‘Cami Satıcısı’, ‘Alnı Seccadeye Varmayan’ gibi çok ağır ithamlara/suçlamalara maruz kaldı. İddia sahipleri kutsal dinimizden yarar/çıkar sağlayan, kendilerini keramet sahibi sanan/gören, daha da önemlisi Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran kadro/ideolojiye karşıt/düşman kişi(ler) ve çevrelerdi.
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
Osmanlı'nın Ukraynalı Valide Sultanları
Osmanlı padişahları, dünyanın hemen her ülkesinden getirilen güzel kadın kölelerle beraber oldu. Cariyelerin bir kısmı haremde kaybolup gitti. Bazıları, hükümdar(lar)ın gözüne girdi, erkek evlat doğurdu ve ‘gözde’ sıfatı kazandı. Kimileri de, devleti yönetmeye, sultan(lar)ı yönlendirmeye kalkışacak/‘cesaret edecek’ kadar cüretkâr davrandı, hatta nikahlarına girdi.
‘Çalan’ Ama ‘Çalışan’ Sadrazam / 2
Kanuni Sultan Süleyman’ın biricik, dünya güzeli kızı Mihrimah Sultan’ın kocası, Damat Rüstem Paşa, maliyeden iyi anlardı. Devlet hazinesi ağzına kadar doldu. Sadaretinde, Osmanlı’da rüşvet yaygınlaştı. Fukara halkın özellikle de köylünün üzerine kaldırılamayacağı vergiler bindirildi. Toprak verimsiz, ürün yetersizdi. Çiftçiler, azalan kazançları karşısında ekip biçmekten vazgeçmeye başladı.
50 Yıl Hapis Yatan Padişah
25. Osmanlı hükümdarı Sultan Osmân-ı Salis - 3. Osman! -, neredeyse ömrünün tamamına yakınında hapisteydi. Rutubetli, karanlık, az sayıda insanın gir(ebil)diği ‘kafes’de yarım asırdan fazla tutuklu kaldı. Güneşe, suya, doğaya hasretti. Memleket ve dünya siyasetinden uzaktı. İstanbul’un günlük hayatından bîhaberdi. ‘Ama kaderinde cihan devletinin tahtına oturmak da vardı!’
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
Osmanlı'nın İlk ‘Hadım’ Sadrazamları
Osmanlı’nın Balkan’dan devşirdiği, hadım ettirip, Enderun’da eğitime aldığı sonra da devlet görevi verdiği kişiye ‘Akağa’ denirdi. Aralarından beylerbeyi, vezir, ordu komutanı ve hatta sadrazam(lar) çıktı. İlk ‘buruk vezîr-i âzam’ da, ‘Hadım Ali Paşa’ydı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
Osmanlı'nın İlk ‘Hadım’ Sadrazamları
Osmanlı’nın Balkan’dan devşirdiği, hadım ettirip, Enderun’da eğitime aldığı sonra da devlet görevi verdiği kişiye ‘Akağa’ denirdi. Aralarından beylerbeyi, vezir, ordu komutanı ve hatta sadrazam(lar) çıktı. İlk ‘buruk vezîr-i âzam’ da, ‘Hadım Ali Paşa’ydı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
Osmanlı'nın Ukraynalı Valide Sultanları
Osmanlı padişahları, dünyanın hemen her ülkesinden getirilen güzel kadın kölelerle beraber oldu. Cariyelerin bir kısmı haremde kaybolup gitti. Bazıları, hükümdar(lar)ın gözüne girdi, erkek evlat doğurdu ve ‘gözde’ sıfatı kazandı. Kimileri de, devleti yönetmeye, sultan(lar)ı yönlendirmeye kalkışacak/‘cesaret edecek’ kadar cüretkâr davrandı, hatta nikahlarına girdi.
‘Çalan’ Ama ‘Çalışan’ Sadrazam / 2
Kanuni Sultan Süleyman’ın biricik, dünya güzeli kızı Mihrimah Sultan’ın kocası, Damat Rüstem Paşa, maliyeden iyi anlardı. Devlet hazinesi ağzına kadar doldu. Sadaretinde, Osmanlı’da rüşvet yaygınlaştı. Fukara halkın özellikle de köylünün üzerine kaldırılamayacağı vergiler bindirildi. Toprak verimsiz, ürün yetersizdi. Çiftçiler, azalan kazançları karşısında ekip biçmekten vazgeçmeye başladı.
Rüşvet Kapısı Valide Sultan
Osmanlı hükümdarı 3. Mehmet’in annesi Safiye Sultan, Venedik Senatosu kararı ile ‘resmi kanallardan rüşvet/‘hediye’ alan hanedan mensubuydu. Devlet çarkını ‘sungu’ya bağladı ve kasasını doldurdu. Tarihçiler, Valide Sultan’ın sırtını Venedik Cumhuriyeti’ne dayadığını dahi iddia edecekti!
Kulağı ve Burnu Kesilen Padişah
Sultan 2. Osman, çocuk denilecek yaşta tahta çıktı. Devleti kendi bildiği gibi yönetmeye kalkıştı. Sert, tavizsiz, hayli acımasız idare kurmaya çalıştı. Bilhassa asker ve ulema ile uğraştı. Kendince reformlara girişti. Muhaliflerinin ve düşmanlarının sayısını artırdı. Tarihe, ‘askeri ihtilalde öldürülen ilk Osmanlı Sultanı,’ diye geçti.
Parçalanan Cesedi İlaç Diye Satılan Sadrazam
Hezarpâre - bin parça! - Ahmet Paşa, 2 yaşındaki - dul! - Beyhan Sultan ile evlendirildi. Sadrazamlığı 11 ay sürdü. Boğularak öldürüldü, cesedi parçalara ayrıldı. Her dilimi ‘mafsal ağrılarını iyileştiren ilaç’ (!) diye halka satıldı!
Şairlerin Âşık Olduğu Kadın
Nahit Fıratlı (Gelenbevi) Hanım; Cumhuriyet dönemi Türk Edebiyatı’nın en önemli şairlerine ilham veren, yol gösteren, dertlerini paylaşan, evini/sofrasını açan, bazılarına kalbini aralayan tarifi/anlatılması gerçekten zor/imkânsız hanımdı.
Baltacı, ‘Şehvet’ Değil ‘Rüşvet’ Mağduru
Baltacı Mehmet Paşa; Prut Harbi’nde risk alsa; Rusya, tarih sahnesinden siline(bile)cekti. Tereddüt, aşırı güvensizlik, ‘rüşvetin dayanılmaz çekiciliği’ tarihin ebediyen değişmesini engelledi.
Çanakkale’de Tarih Yazan Çocuk Askerler
Çanakkale; Türk’ün ölüm kalım savaşıydı. Kaybedilmesi boyunduruk getirecekti. Ama Türk’e kefen biçilemezdi. Türk Milleti; en zor zamanda ayağa kalkar; düşman(lar)ına hak ettiği dersi verirdi.
Otomobil Sahibi İlk Ses Sanatçısı
Hafız Burhan döneminin en önemli/ünlü erkek seslerindendi. Olağanüstü gür, parlak, tenor gırtlağa sahipti; müzikten bol para kazanan ve ilk otomobil sahibi ses sanatçısıydı.
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
Osmanlı'nın İlk ‘Hadım’ Sadrazamları
Osmanlı’nın Balkan’dan devşirdiği, hadım ettirip, Enderun’da eğitime aldığı sonra da devlet görevi verdiği kişiye ‘Akağa’ denirdi. Aralarından beylerbeyi, vezir, ordu komutanı ve hatta sadrazam(lar) çıktı. İlk ‘buruk vezîr-i âzam’ da, ‘Hadım Ali Paşa’ydı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
Hadım Edilen Veziriazamlar
İslam Peygamberi Hazret-i Muhammed’in şiddetle yasaklamasına rağmen, sonraki dönemlerde ‘halife’, ‘hükümdar’, ‘padişah’ vb. sıfatları taşıyan çoğu yönetici, ‘hadım personeli’ el üstünde tuttu. Harem(lerin)in namusunu, şahsi güvenliklerini ‘iğdiş’ kişilere emanet etti. Devlet yönetimde en üstün mevkilere kadar yükseltti. Osmanlı’da da çok sayıda ‘hadım’/‘burulmuş’ yüksek yönetici ve hatta sadrazam mevcuttu!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
50 Yıl Hapis Yatan Padişah
25. Osmanlı hükümdarı Sultan Osmân-ı Salis - 3. Osman! -, neredeyse ömrünün tamamına yakınında hapisteydi. Rutubetli, karanlık, az sayıda insanın gir(ebil)diği ‘kafes’de yarım asırdan fazla tutuklu kaldı. Güneşe, suya, doğaya hasretti. Memleket ve dünya siyasetinden uzaktı. İstanbul’un günlük hayatından bîhaberdi. ‘Ama kaderinde cihan devletinin tahtına oturmak da vardı!’
Balığa Harçlık Veren Padişah
‘Mustafa Han-ı Evvel’, neredeyse ömrünün tamamını ‘kafes’te geçirdi. 2 defa, kısa süreli Osmanlı tahtında oturdu. Hanedan’ın erkek mensubu yokluğundan ötürü ‘zekâ geriliği’ teşhisine rağmen padişah ilan edildi. ‘Deli Mustafa’ diye tanındı. Öldüğünde, Ayasofya’da - eskiden! - ‘vaftizhane’ diye kullanılan/bilinen bölüme defnedildi.
Ferhantoloji
Ferhan Şensoy, tiyatromuzun son yarım yüzyılda yetiştirdiği birkaç sivri dilli, muhalif, yazdığı okunan, sahnelediği seyredilen sanatkârlardandı. Heyecanlı, hareketli, yüksek tansiyonlu, özenilecek, serüven dolu hayat sürdü. Geride çok sayıda eser, anı ve dost bıraktı.
50 Yıl Hapis Yatan Padişah
25. Osmanlı hükümdarı Sultan Osmân-ı Salis - 3. Osman! -, neredeyse ömrünün tamamına yakınında hapisteydi. Rutubetli, karanlık, az sayıda insanın gir(ebil)diği ‘kafes’de yarım asırdan fazla tutuklu kaldı. Güneşe, suya, doğaya hasretti. Memleket ve dünya siyasetinden uzaktı. İstanbul’un günlük hayatından bîhaberdi. ‘Ama kaderinde cihan devletinin tahtına oturmak da vardı!’
Sultan İbrahim'in Şekerparesi
Sultan Birinci (Deli) İbrahim; Osmanlı Hanedanı’nın soyunun kesilmesini engelledi. Osmanlı’nın 2. atası sayıldı. Annesi Kösem Sultan; tek umudu için ülkenin en güzel, işveli, cilveli nazeninlerini seferber etti.Diğer Türk Tarihi Yazıları
‘Türk Kasabı’ Kuyucu Paşa / 2
Kuyucu Murat Paşa, hac vazifesini de yerine getirdi. Yemen Beylerbeyi iken, ‘Seyfullah’ - ‘Allah’ın Kılıcı’! - diye bilinen ünlü Arap komutan Hâlid bin Velîd’in palasını bulup satın aldı! Tarihçiler, ‘Giriştiği savaşlarda Velîd’in silahını kullandığını,’ yazacaktı!
‘Türk Kasabı’ Devşirme - 1
Kuyucu, 90’ına ulaşmış inatçı ihtiyardı. Devleti ve padişahı, her daim ‘nimet’ bildi. Aldığı em(irle)ri, harfiyen - hatta fazlası ile abartarak! - uyguladı. ‘Devşirme yönetimindeki’ Osmanlı’nın Anadolu’da katlanılmaz dereceye varan icraatına karşı durmaktan başka çaresi kalmayan kişilere ve kitlelere karşı, tarihte örneğine pek az rastlanan kanlı sindirme harekâtına girişti!
Hadım Edilen Veziriazamlar
İslam Peygamberi Hazret-i Muhammed’in şiddetle yasaklamasına rağmen, sonraki dönemlerde ‘halife’, ‘hükümdar’, ‘padişah’ vb. sıfatları taşıyan çoğu yönetici, ‘hadım personeli’ el üstünde tuttu. Harem(lerin)in namusunu, şahsi güvenliklerini ‘iğdiş’ kişilere emanet etti. Devlet yönetimde en üstün mevkilere kadar yükseltti. Osmanlı’da da çok sayıda ‘hadım’/‘burulmuş’ yüksek yönetici ve hatta sadrazam mevcuttu!
Osmanlı'nın İlk ‘Hadım’ Sadrazamları
Osmanlı’nın Balkan’dan devşirdiği, hadım ettirip, Enderun’da eğitime aldığı sonra da devlet görevi verdiği kişiye ‘Akağa’ denirdi. Aralarından beylerbeyi, vezir, ordu komutanı ve hatta sadrazam(lar) çıktı. İlk ‘buruk vezîr-i âzam’ da, ‘Hadım Ali Paşa’ydı!
‘Paşanın Güzel Karısına Göz Koyan’ Padişah
Çeyrek asırlık süreçte her gün ölüm korkusuyla yaşayan Şehzade İbrahim, tahta çıkınca hayattan kâm almaya girişti. Harem, - yakın çevresinin ve yağcılarının da yardımıyla! - güzel cariyelerle dolup taştı. Ama Padişah’ın gözü doymadı. Kendine methedilen evli hanımlara da el atmaya, gönül eğlendirmeye kalkıştı!
Fatih’in ‘Çapkın’ Şehzadesi
Fatih’in 2. oğlu, Şehzade Mustafa, askerliğe yatkındı, şiir söylerdi. Yakışıklı, hareketli ve ‘hercaî’ idi. Saray’ın ve hareminin cinsi latiflerini kendine hayran ederdi. ‘Güzelleri yalnız bırakmayı sevmediği,’ kayıtlara geçildi. Bu yüzden de hayatını yitirecekti!’
